Một tàu sân bay của Mỹ dự kiến sẽ đến thăm Đà Nẵng vào tháng 3 tới. Thông tin được Bộ Quốc phòng Việt Nam thông báo tại Hà Nội hôm thứ năm, ngày 25 tháng 1 năm 2018 sau buổi hội đàm giữa Đại Tướng Ngô Xuân Lịch, Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam và Bộ Trưởng Quốc Phòng Hoa Kỳ James Mattis,

Đây là lần thứ 6 Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ thăm Việt Nam kể từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ năm 1995, và cũng là lần đầu tiên ông James Mattis đến Việt Nam với cương vị người đứng đầu Lầu Năm Góc. Chuyến thăm của ông Mattis kéo dài hai ngày từ 24 – 25 tháng 1 năm 2018.
Tại buổi hội đàm, hai vị bộ trưởng Việt Nam và Mỹ chia sẻ một số vấn đề được khu vực và quốc tế quan tâm, đánh giá kết quả hợp tác song phương trong thời gian vừa qua.
Ngoài ra, hai bên đã thống nhất sẽ trình lãnh đạo cấp cao để phê duyệt tàu sân bay Hoa Kỳ thăm Đà Nẵng, Việt Nam vào tháng 3 tới.
Trước đó, trong tuyên bố chung Việt - Mỹ nhân chuyến thăm của Tổng thống Trump đến Việt Nam vào tháng 11.2017, lãnh đạo hai nước đã đồng ý kế hoạch cho phép tàu sân bay Mỹ lần đầu tiên thăm cảng của Việt Nam trong năm 2018.
Cũng tại buổi hội đàm, hai bên đã đồng ý sẽ tiếp tục hợp tác để sớm khởi công dự án xử lý ô nhiễm dioxin tại sân bay Biên Hòa, và Hoa Kỳ giúp Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc.
Vì sao tàu sân bay Mỹ đến Việt Nam?

Một tàu sân bay Mỹ sẽ lần đầu tiên đến Việt Nam năm 2018 thể theo quyết định của hành pháp Hoa Kỳ ở Washington DC. Chuyên gia trong và ngoài nước nói gì về động thái này của Hoa Kỳ trong bối cảnh căng thẳng vì hành động quân sự hóa Biển Đông, nơi mà Bắc Kinh dành gần như hầu hết chủ quyền.

Lời hứa từ Tổng thống Mỹ

Gởi một tàu sân bay Mỹ đến Việt Nam là lời hứa từ tổng thống Donald Trump với thủ tướng Việt Nam khi ông Nguyễn Xuân Phúc ghé Nhà Trắng  ngày 31 tháng Năm 2017.

Nếu mọi chuyện diễn biến như dự định thì năm 2018 Việt Nam sẽ lần đầu tiên đón tiếp một tàu sân bay chứ không phải những chiến hạm thông thường từng cập cảng Việt Nam trước giờ.

Tin được loan báo vào lúc dư luận trong nước tập trung mọi chú ý vào chuyến thăm Hoa Kỳ của đại tướng Ngô Xuân Lịch lần này trong cương vị bộ trưởng Bộ Quốc Phòng Việt Nam.

Trên báo mạng National Business Times hôm 9 tháng Tám vừa qua, với câu hỏi “Tại Sao Hoa Kỳ Gởi Tàu Sân Bay Đến Việt Nam”, ký giả Pritha Paul  dẫn lời bộ trưởng Jim Mattis của Bộ Quốc Phòng Hoa Kỳ nói với đối tác Việt Nam  Ngô Xuân Lịch hôm thứ Ba rằng Wahington và Hà Nội có cùng lợi ích chung, đó là tuyến lưu thông tự do trên vùng biển Nam Trung Hoa không thể gặp trở ngại vì những hành động có tính cách liên tục và thách đố từ phía Trung Quốc.

Cùng ngày văn bản gởi ra từ Lầu Năm Góc cho thấy bộ trưởng Bộ Quốc Phòng Hoa Kỳ nói với  bộ trưởng Bộ Quốc Phòng Việt Nam rằng Mỹ ca ngợi sự dấn thân cũng như phát triển vai trò lãnh đạo của Việt Nam trước những vấn đề thuộc khu vực Châu Á Thái Bình Dương.

Quyết định của Mỹ gởi tàu sân bay đến Việt Nam được tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng, nguyên Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Hà Lan, hiện là viện phó Viện Nghiên Cứu Các Vấn Đề Phát Triển Của Việt Nam VIDS, cho là một bước ngoặt quan trọng trong quan hệ đối tác chiến lược giữa 2 quốc gia:

Bước ngoặt ở đây thể hiện qua 3 điểm, thứ nhất là tổng thống Trump nói ít làm nhiều. Thứ hai, Việt Nam cũng đến lúc không thể lần khân mãi được như qua vụ Giàn khoan 360 cuối tháng Bảy vừa qua. Thứ ba, quyết định này từ cả 2 phía nó càng nói lên “điểm tới hạn” của chính sách an ninh quốc phòng “ba không” của Việt Nam với Mỹ và thế giới.

Tôi không muốn dùng chữ “hai cựu thù” vì từ này đã lỗi thời từ lâu, cả Mỹ lẫn Việt Nam nên cảm ơn Trung Quốc đã thúc đẩy tiến trình này nhanh hơn so với các chuyển động nội tại bên trong nền chính trị vốn rất khó phân biệt và khó nhận dạng của Việt Nam.

Được hỏi tại sao một quyết định quan trọng như vậy, tức gởi tàu sân bay đến Việt Nam, không được tiến hành ngay mà phải chờ đến sang năm, ông Đinh Hoàng Thắng phân tích:

Đó chỉ là biểu tượng hay giản dị đó là dấu hiệu cho thấy hai bên đang xích lại gần nhau hơn về mặt quân sự. 
- Giáo sư Amitav Acharya

Nhà báo hẳn còn nhớ câu của người Châu Âu, là “thuốc súng luôn phải giữ khô”, kéo dài việc thực thi một quyết định hệ trọng như vậy phải cần thời gian để tất cả các bên liên quan quen với trạng thái “thuốc súng đang được sấy”.

Có thể sẽ có thay đổi từ giờ đến sang năm, thế nhưng quyết định này khó dẫn đến xung đột quân sự. Mỹ và Trung Quốc khó có thể đụng độ quân sự vì các bãi đảo đá ngầm mà nhiều nước cũng đang tranh giành chủ quyền. Mỹ và Trung Quốc  đều có những lợi ích toàn cầu lớn hơn nhiều, nhưng  vấn đề FONOPS và “đi qua vô hại” là  lý do tồn tại qui chế siêu cường của Hoa Kỳ, nếu không thì đấy không còn là nước Mỹ nữa.

Trung Quốc khiến Việt Nam gần Mỹ hơn

Giáo sư Amitav Acharya, chuyên gia quan hệ quốc tế, giám đốc Trung Tâm Nghiên Cứu Á Châu thuộc American University ở Washington DC, nói rằng tình hình căng thẳng trên biển Nam Trung Hoa, mà Việt Nam gọi là Biển Đông, khiến Việt Nam phải lo củng cố mối quan hệ quân sự song phương với Hoa Kỳ bằng cách này cách khác, thế nhưng:

Tôi không nghĩ tàu sân bay Mỹ tới Việt Nam có nghĩa là Mỹ sẵn sàng cho  chiến tranh, đó chỉ là biểu tượng hay giản dị đó là dấu hiệu cho thấy hai bên đang xích lại gần nhau hơn về mặt quân sự.

Có rất nhiều việc khác trong mối quan hệ quân sự đó, thí dụ những cuộc tập trận chung trong tương lai, những loại vũ khí nào Mỹ sẽ bán cho Việt Nam, những cái đó quan trọng hơn là điều động một tàu sân bay tới một nước.

Bãi Đá Vành Khăn, nơi Trung Quốc bồi đắp thành đảo nhân tạo. AFP

Không thể chối cãi là Hoa kỳ đang nỗ lực để chứng tỏ sự hiện diện của mình trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương, giáo sư Acharya khẳng định tiếp, nhưng cũng đừng quên là chiến lược tái cân bằng lực lượng mà tổng thống tiền nhiệm Obama đề ra cho vùng Châu Á Thái Bình Dương đã chấm dứt từ lúc tổng thống Trump bước vào Nhà Trắng:

Ngoại trừ lập trường tự do lưu thông và tự do hàng hải ra thì không ai biết thực sự chính sách quân sự của hành pháp Trump đối với biển Nam Trung Hoa như thế nào. Theo tôi tốt nhất là nên chờ đợi và theo dõi, nhất là khi hành pháp Mỹ có vẻ như đang quá bận bịu với vấn đề Bắc Hàn. Ngay cả phản ứng của Trung Quốc sẽ như thế nào một khi khi tàu sân bay Mỹ tiến vào  hải phận Việt Nam cũng là điều tôi không muốn phán đoán trước. Tôi nghĩ chúng ta nên chờ một thời gian để xem mối quan hệ quân sự Việt Nam Hoa Kỳ trong đó có yếu tố Trung Quốc nó sẽ chuyển biến như thế nào.

Tôi cũng không thấy có dấu hiệu nào là Hoa Kỳ với hành pháp Trump sẽ hết lòng bảo vệ cho Việt Nam, một điều chừng như  vượt quá chính sách hiện hành vốn rất không rõ ràng của ông Trump. Hãy còn quá sớm để bình luận, đó là tất cả những gì tôi có thể nói về  quan hệ quân sự Mỹ Việt tính đến lúc này.

Theo nhận định của ông Rodger Baker, nhà phân tích chiến lược và địa chính trị của công ty tham vấn Stratfor, được ký giả Prathi Paul trích dẫn trong bài của ông liên quan đến việc tàu sân bay Hoa Kỳ sẽ đến Việt Nam năm tới, thì cuộc gặp gỡ và lời hứa hẹn của tổng thống Donald Trump với thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc hồi tháng Năm là sự kiện được hành pháp Trump tính toán kỹ lưỡng nhằm tạo một thế phòng vệ mới trước ý đồ quân sự hóa các bãi đá và các đảo trên biển Nam Trung Hoa.

Tôi cũng không thấy có dấu hiệu nào là Hoa Kỳ với hành pháp Trump sẽ hết lòng bảo vệ cho Việt Nam, một điều chừng như vượt quá chính sách hiện hành vốn rất không rõ ràng của ông Trump.
- Rodger Baker

Việt Nam chiếm một vị trí quan trọng trong vùng Đông Nam Á, ông Rodger Baker nhận định, đã có nhiều tàu tuần tra cỡ nhỏ đã được Mỹ chuyển giao cho lực lượng tuần duyên Việt Nam mấy tuần qua, những cuộc giao lưu trao đổi giữa hải quân 2 nước đã và đang diễn ra, trong lúc quyết định bán vũ khí cho Việt Nam đã được Hoa Kỳ  dỡ bỏ một phần từ năm ngoái.

Tuy nhiên vẫn lời ông Baker thì sau chuyến viếng thăm của thủ tướng Việt Nam đến Nhà Trắng hồi tháng Năm thì quan hệ ngoại giao Việt Nam Trung Quốc càng ngày càng xấu đi.

Theo giới quan sát, trong bối cảnh Việt Nam trở nên thân thiện hơn với Hoa Kỳ về mặt quân sự thì Biển Đông sẽ trở thành tâm điểm biểu dương lực lượng của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc.

Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp, chuyên gia về quan hệ quốc tế đang làm việc tại Singapore:

Tôi cho rằng đây là dấu hiệu cho thấy Hoa Kỳ muốn Việt Nam can dự nhiều hơn, muốn Việt Nam trở thành đối tác để xử lý vấn đề Biển Đông, ứng phó với tham vọng hàng hải của Trung Quốc ở Hoa Đông và Biển Đông.

Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp kết luận là dù tàu chiến hay hàng không mẫu hạm Hoa Kỳ có ghé Việt Nam hay không thì Trung Quốc cũng sẽ không ngưng hành động bành trướng thế lực trên biển. Ông nói tác động bên ngoài không làm Bắc Kinh nao núng, họ chỉ nhượng bộ  khi gặp khó khăn trong nước hoặc khi nào đã hoàn tất kế hoạch quân sự hóa của mình.

Đội tháp tùng hùng hậu của siêu tàu sân bay Mỹ 

 Mỗi lần làm nhiệm vụ, các tàu sân bay Mỹ được bảo vệ bởi ít nhất 2 tuần dương hạm, 3 tàu khu trục, một đến hai tàu ngầm, 90 máy bay và vũ khí phòng thủ lắp trên tàu.

Doi thap tung hung hau cua sieu tau san bay My

Siêu hàng không mẫu hạm lớp Nimitz là cốt lõi hình thành nên Nhóm tác chiến tàu sân bay (CSG). Hải quân Mỹ đang vận hành 10 Nhóm CSG với quy mô lớn nhất thế giới. 

Mỗi tàu sân bay lớp Nimitz có chiều dài 332,8 m, rộng lớn nhất 76,8 m, mớn nước 12,5 m, lượng choán nước hơn 100.000 tấn. Với kích thước khổng lồ, tàu sân bay rất dễ bị phát hiện và tổn thương trước hỏa lực của đối phương.

Theo Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ, chi phí mỗi tàu sân bay Nimitz khoảng 4-5 tỷ USD. Chúng là những tài sản giá trị cao, lại dễ bị tổn thương nên không bao giờ được phép rời cảng một mình. Mỗi lần tiến ra biển, Nimitz luôn được hộ tống bởi đội tàu chiến hùng hậu.

Mỗi hàng không mẫu hạm Nimitz được hộ tống bởi ít nhất 2-3 tuần dương hạm lớp Ticonderoga, 3-4 tàu khu trục Aegis lớp Arleigh Burke, 1-2 tàu ngầm tấn công hạt nhân, cùng 1-2 tàu hậu cần.

Các tàu khu trục và tuần dương được trang bị hệ thống vũ khí cực mạnh, thiết lập ô phòng thủ từ xa đối với bất kỳ mục tiêu trên không, trên biển và cả dưới nước có thể đe dọa đến tàu sân bay.

Ở dưới nước, các tàu ngầm tấn công hạt nhân sẽ sục sạo, tìm kiếm, ngăn chặn các tàu ngầm đối phương có thể đe dọa hoạt động của tàu sân bay cũng như cả nhóm tác chiến.

Mỗi tàu sân bay Nimitz mang theo 90 máy bay các loại, trong đó nòng cốt là các tiêm kích trên hạm F/A-18 E/F Super Hornet. Các tiêm kích có thể hoạt động với bán kính khoảng 800 km từ tàu mẹ để ngăn chặn hoặc tấn công phủ đầu trước khi đối phương có thể gây nguy hiểm cho cả nhóm tác chiến.

Chốt chặn cuối cùng để bảo vệ tàu sân bay là hệ thống tên lửa hải đối không RIM-7 Sea Sparrow tầm bắn 20 km. Mỗi tàu Nimitz được lắp 3-4 cụm phóng bố trí xung quanh tàu, mỗi cụm chứa 8 đạn tên lửa trong hộp phóng Mk 29.

Hỗ trợ cho RIM-7 là 4 hệ thống phòng thủ tầm cực gần Mk15 Phalanx CIWS lắp pháo 6 nòng 20 mm. Phalanx sẽ đánh chặn các tên lửa chống hạm hay vũ khí dẫn đường khác nhắm vào tàu sân bay.

Hàng không mẫu hạm Mỹ thăm VN là 'thay đổi tư duy' của Hà Nội Lần đầu tiên một tàu sân bay Mỹ sẽ thăm Việt Nam vào năm tới, theo thông báo của Ngũ Giác Đài hôm 8/8. Đây là tín hiệu mới nhất về mối quan hệ gia tăng giữa hai cựu thù từng có chiến tranh với nhau từ 1965 đến 1973. Thông báo được đưa ra sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Jim Mattis tiếp người đồng cấp Việt Nam Ngô Xuân Lịch cùng ngày 8/8. Ngũ Giác Đài nói hai ông đồng ý mở rộng hợp tác hải quân và chia sẻ thông tin. Trên bình diện rộng hơn, hai bộ trưởng thảo luận các bước đi xa hơn trong quan hệ quốc phòng và các thách thức an ninh khu vực. Thỏa thuận giữa lãnh đạo bộ quốc phòng hai nước về tàu sân bay Mỹ cập cảng Việt Nam là sự cụ thể hóa thảo luận giữa Tổng thống Trump và Thủ tướng Phúc tại Tòa Bạch Ốc hồi tháng 5 về khả năng thực hiện chuyến thăm như vậy. Thông báo của Ngũ Giác Đài không nói rõ tàu sân bay mang tên gì sẽ thực hiện chuyến thăm. Trong các năm từ 2009 đến 2012, các tàu sân bay USS George Washington và USS John C. Stennis từng đón các đoàn quan chức Việt Nam lên thăm khi các tàu này hoạt động ở Biển Đông, ngoài khơi Việt Nam. Một nguồn tin từng làm việc lâu năm trong phái bộ ngoại giao Mỹ ở Việt Nam cho VOA biết phía Mỹ thường mời các quan chức cao cấp thuộc quốc hội, chính phủ, bộ quốc phòng và bộ ngoại giao Việt Nam thăm các tàu đó. Nhưng theo nguồn tin, trên thực tế Việt Nam thường cử các đoàn “liên ngành” cấp địa phương đi thăm, dường như e ngại phát đi tín hiệu rằng Việt Nam “thắt chặt quan hệ hải quân với Mỹ” trong bối cảnh có những tranh chấp trên Biển Đông với Trung Quốc. Đấy là phải có sự thay đổi tư duy. Và sự hợp tác này cho thấy là quan hệ an ninh và quân sự giữa Mỹ và Việt Nam đã trưởng thành lên một bước có ý nghĩa. Việt Nam và Mỹ có những quan điểm gặp nhau trong vấn đề Biển Đông. Khác với các lần trước, lần này là [tàu sân bay] đến cập cảng, và điều này là một thông điệp nói lên sự cam kết của Mỹ can dự vào vấn đề Biển Đông. Ở đây phải có quan điểm phù hợp nhau.Tiến sĩ Nguyễn Ngọc TrườngGiờ đây, các cuộc thăm tàu sân bay không chỉ ở ngoài khơi mà sẽ diễn ra ngay tại cảng của Việt Nam. Điều này thể hiện “một sự phát triển mới và đáng khích lệ” trong quan hệ quốc phòng giữa hai nước, theo một nhà nghiên cứu ở Hà Nội. Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Trường, Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Phát triển Quan hệ Quốc tế, nói với VOA: “Đấy là phải có sự thay đổi tư duy. Và sự hợp tác này cho thấy là quan hệ an ninh và quân sự giữa Mỹ và Việt Nam đã trưởng thành lên một bước có ý nghĩa. Việt Nam và Mỹ có những quan điểm gặp nhau trong vấn đề Biển Đông. Khác với các lần trước, lần này là [tàu sân bay] đến cập cảng, và điều này là một thông điệp nói lên sự cam kết của Mỹ can dự vào vấn đề Biển Đông. Ở đây phải có quan điểm phù hợp nhau [giữa Mỹ và Việt Nam]”.Tàu USS John C. Stennis (ảnh) và tàu USS George Washington từng đón nhiều đoàn quan chức Việt Nam tham quan ngoài khơi Biển ĐôngTàu USS John C. Stennis (ảnh) và tàu USS George Washington từng đón nhiều đoàn quan chức Việt Nam tham quan ngoài khơi Biển ĐôngTrong cuộc gặp ở Washington hôm 8/8, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mattis nói với ông Lịch, người đồng nhiệm phía Việt Nam, rằng một mối quan hệ quốc phòng vững mạnh có nền móng là những lợi ích chung, trong đó bao gồm tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông. Vùng biển này chứng kiến những tuyên bố chủ quyền đối chọi nhau giữa các bên gồm Việt Nam, Trung Quốc, Philippines, Đài Loan, Malaysia và Brunei. Trung Quốc đòi chủ quyền về gần như toàn bộ vùng biển dù vấp phải phản đối mạnh mẽ từ Việt Nam và một số nước khác. Với nguồn lực của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, Trung Quốc đã xây dựng và quân sự hóa một số đảo nhân tạo, cũng như đòi có thẩm quyền tài phán từ việc nắm giữ các đảo đó. Mỹ không phải là một bên tuyên bố chủ quyền song luôn khẳng định có lợi ích trong việc bảo đảm tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông. Washington đã thách thức các tuyên bố quá đáng của Bắc Kinh bằng cách điều các tàu hải quân đi vào vùng 12 hải lý quanh một số đảo nhân tạo hay bãi cạn do Trung Quốc kiểm soát. Dù bối cảnh là như vậy, tiến sĩ Trường khẳng định việc Việt Nam đồng ý đón tàu sân Mỹ thăm cảng là “không phải là hành động khiêu khích ai cả”. Ông nói: “Vấn đề này phải đặt trong trạng thái bình thường của quan hệ hai nước thôi, của quan hệ quân sự giữa Mỹ với các nước trong khu vực thôi. Nó cũng không có gì nhiều. Mỹ cũng thường cử tàu sân bay vào các nước ở khu vực Đông Á này. Lần này vào thăm Việt Nam ta cũng phải thấy cái này là bình thường hóa đi”. Còn theo nhà phân tích chính trị Hà Hoàng Hợp, được Reuters trích lời trong một bản tin, thỏa thuận này nhất quán với chiến lược ngoại giao của Việt Nam là làm bạn với tất cả các nước. Ông Hợp cũng nói với Reuters rằng Việt Nam sẽ không thỏa hiệp về vấn đề chủ quyền và có những sự chuẩn bị của riêng mình